Voor de Brusselse Regering is de tijd aangebroken om de Brusselaars te raadplegen over de vordering van de werkzaamheden aan het Zuidstation en zijn omgeving. Op voorstel van Minister-President Rudi Vervoort keurde de Brusselse Hoofdstedelijke Regering in eerste lezing het ontwerp van Richtplan van Aanleg (RPA) “Zuid” goed. Zo kan het nu aan een breed openbaar onderzoek worden onderworpen, waarvan de conclusies een evolutie van de stadsontwikkeling mogelijk moeten maken. De onrust omtrent de toekomst van kantoren in de hoofdstad mag een volwaardig en sereen debat over de toekomst van een centrale wijk met vele mogelijkheden niet in de weg staan.

De uitwerking van een herontwikkelingsvisie voor de Zuidwijk staat al sinds 2013 in de steigers, toen de Parijse stedenbouwkundigen van l’AUC door middel van een overheidsopdracht geselecteerd werden om een Richtplan uit te tekenen. L’AUC, vertegenwoordigd door Djamel Klouche, had voordien reeds op een aantal stationswijken gewerkt zoals het project “Gare de Lyon Part-Dieu”. Het ontwerp-RPA dat voorligt en waarvoor l’AUC nog steeds optreedt als ontwerper, is het logische uitvloeisel van het Richtschema dat in 2016 is goedgekeurd door de Brusselse Regering. De RPA-procedure ging op 8 mei 2018 officieel van start en de informatie- en participatiefasen waarin het Brussels Wetboek van Ruimtelijke Ordening (BWRO) voorziet, worden in die context naar aanleiding van drie vergaderingen georganiseerd.

De hoofdlijnen van het ontwerp-RPA sluiten aan bij het territoriaal beleid zoals dat staat uitgetekend in het Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling (GPDO). Dat plan stelt tien prioritaire ontwikkelingspolen voorop waarbij ook de Zuidwijk. Het GPDO streeft ernaar om de wijk opnieuw in evenwicht te brengen door de woonfunctie samen met de bijpassende voorzieningen te stimuleren en te bouwen rond het concept van “woonvriendelijk station” zoals dat in het Richtschema staat omschreven. Dat schema legt de strategische krachtlijnen voor de verdere evolutie van deze wijk vast. Ook bepaalt het dat men bij de transformatie van deze pool gebruik dient te maken van de uitzonderlijke lokale, nationale en internationale bereikbaarheid van de wijk. De huidige Regering is bij de vorming van de meerderheid overeengekomen het goedkeuringsproces van de RPA te voltooien.

Het ontwerp van RPA is eigenlijk een bijwerking van het Richtschema in functie van de evoluerende context van de voorbije jaren en voorziet ineen strategisch hoofdstuk dat hier gepaard gaat met een verordenend luik als grondslag voor toekomstige aanvragen van stedenbouwkundige vergunningen voor nieuwe projecten in deze wijk. Het ontwerp van RPA boogt op de werkzaamheden van een begeleidingscomité met verscheidene Brusselse besturen, de NMBS als grote actor van de wijk, de Bouwmeester en de betrokken Brusselse gemeenten: Anderlecht en Sint-Gillis.
De grote lijnen van het ontwerp van RPA luiden als volgt: 

• een grootstedelijke openbare ruimte: het ontwerp van RPA voorziet in:
  • een ambitieuze herinrichting van de openbare ruimten rond het station. Er wordt een nieuwe doorlopende strook gecreëerd die loopt van noord naar zuid, van de Europaesplanade en het Grondwetplein tot aan het blok in de Tweestationsstraat via het Hortaplein en de Frankrijkstraat. Het park dat op het huizenblok van de tweestationsstraat gepland is, zal een hoofdrol vervullen in de herontwikkeling van de wijk die het vandaag aan voor het publiek toegankelijke groene ruimten ontbreekt, een tekort waaraan het RPA beoogt te verhelpen. De Frankrijkstraat wordt het Frankrijkplein, een nieuwe verkeersluwe centrale ruimte van de omvang van het Jourdanplein in Etterbeek.
  • Binnen heel de perimeter van het RPA worden de openbare ruimten (voorzien van wateroppervlakken) en de ruimten binnenin de huizenblokken maximaal vergroend om de problematiek van de hitte-eilanden tegen te gaan en voor bewoners een kwalitatief hoogstaande leefomgeving te creëren.
  • Ook de openbare ruimten aan de rand van het RPA Zuid worden niet vergeten. Aan de hand van zijn stadsherwaarderings­programma’s programmeerde het Gewest reeds de herkwalificering en volledige heraanleg van de Poincarélaan tussen het Zuidstation en de Ninoofsepoort.  En aan de kant van Sint-Gillis en Vorst komt er een fiets- en wandelpad met alvast een eerste deel tussen de Veeartsentunnel en het Wiels. Ook de Wielsvijver en zijn omgeving worden heraangelegd als groene openbare ruimte en Speelpark.
• de intermodaliteit ten dienste van de gebruiksmogelijkheden: het RPA beoogt het collectief vervoer op te waarderen, de druk van het autoverkeer te verminderen, zoveel als mogelijk het transitverkeer uit de woonwijken weg te halen en tegelijk ruimte vrij te maken voor actieve vervoermiddelen. Het parkeren op de openbare weg verdwijnt en elders komt een systeem van deelparkeren om zo veel mogelijk ruimte vrij te houden.
• een woonvriendelijke stationsbuurt: huisvesting en voorzieningen zijn functies die het RPA beoogt uit te bouwen in de wijk, met 189.000 m² bijkomende woonoppervlakte en 44.000 m² nieuwe lokale en supralokale voorzieningen. De kantoorfunctie zou daarbij 12.500 m² verliezen.  Als eerste doelstelling van het RPA geldt dat een woonvriendelijke stationsbuurt tot ontwikkeling moet worden gebracht waar bewoners kunnen leven, werken en hun kinderen school kunnen lopen. Daarbij moet het in april 2021 opgestarte Stadsvernieuwingscontract nr. 7 een belangrijke rol spelen in de uitvoering van het RPA en het ontluiken van voorzieningen waaraan de wijk vandaag en morgen behoefte heeft.

Het RPA voorzag voor het perceel Victor van het Kuifje-blok in de ontwikkeling van een locomotief van 56.000 m² kantoren. Gezien de hedendaagse context waarin kantoren onder grote druk staan, heeft de Brusselse Regering er zich alvast toe geëngageerd de dichtheid van dit huizenblok naar beneden te herzien vóór het plan in tweede lezing wordt goedgekeurd, maar wil zij wel het plan dat door de aangestelde stedenbouwkundigen is opgesteld als zodanig voorleggen aan de Brusselaars om een reëel debat mogelijk te maken over deze belangrijke wijk van de hoofdstad.

“Ik wil gedachtewisselingen en discussies op gang brengen over de Zuidwijk. Ik ben mij duidelijk bewust van de onzekerheid die heerst op de kantorenmarkt. Maar ik wil wel duidelijk zijn: ik ben à priori geen voorstander van een torengebouw op het zogenaamde Kuifje-blok zoals het plan vooropstelt en mijn Regering heeft sindsdien trouwens geacteerd dat dit punt diende te evolueren. Voor mij is het belangrijk dat het debat op gang komt en dat de theoretische werkzaamheden worden afgerond, zodat we hierover samen kunnen nadenken en bespreken wat de stedenbouwkundigen voor deze belangrijke Brusselse wijk hebben uitgewerkt. De volgende fase is het openbaar onderzoek georganiseerd door de gemeenten. Dit gaat eerstdaags van start en zal 60 dagen duren. Ook de gewestelijke adviesorganen zoals de Gewestelijke Ontwikkelingscommissie, om er maar één te noemen, zullen worden geraadpleegd.”, aldus Minister-President Rudi Vervoort.

“Als burgemeester van Anderlecht ben ik blij dat er eindelijk schot komt in dit strategische dossier dat het richtplan van aanleg voor de Zuidwijk toch wel is. Wij blijven er dan ook aandachtig op toezien dat dit verordenende plan voor de toekomstige ontwikkeling van deze buurt Anderlecht, Sint-Gillis en Vorst daadwerkelijk beter op elkaar zal doen aansluiten, zodat de Zuidwijk niet langer een stedelijke breuklijn tussen onze gemeenten vormt, maar kan uitgroeien tot een nieuwe pool die positief afstraalt op de omliggende wijken. Het Anderlechtse bestuur is daarenboven voorstander van het idee van een kwaliteitsvolle stedelijke ontwikkeling en dan in het bijzonder langs de toekomstige as tussen het huizenblok in de Tweestationsstraat en het Hortaplein, waar het concept van de “woonvriendelijke stationsomgeving” gekoppeld aan de stadsnormen van de eenentwintigste eeuw vorm moet krijgen.”, stelt Fabrice Cumps, burgemeester van Anderlecht.

“Een inrichtingsplan onontbeerlijk om eenheid en samenhang te schenken aan het ontwikkelingsproject van deze perimeter. Er moet immers vermeden worden dat de vergunningen op versnipperde wijze worden afgegeven, wat afbreuk doet aan de transparantie van de stedenbouwkundige beslissingen.” concludeert Charles Picqué, burgmeester van Sint-Gillis.

De Brusselse regering heeft vandaag het uitvoeringsbesluit voor de ordonnantie van 16 mei 2019 in verband met het schoolcontract in tweede en laatste lezing goedgekeurd. Daarnaast heeft zij ook het licht op groen gezet om de tweejaarlijkse oproep tot kandidaatstelling voor de derde (2022-2026) en de vierde reeks (2023-2027) schoolcontracten uit te schrijven.

Op 20 januari 2020 diende de Vlaamse Gemeenschap een vernietigingsberoep in tegen de ordonnantie in verband met het schoolcontract, omdat zij van oordeel was dat er sprake was van een bevoegdheids- en een grondwetsoverschrijding.

Het Grondwettelijk Hof verwierp dat beroep in een arrest van 4 maart 2021 en bevestigde daardoor dat het Brussels Gewest zijn beleidsinstrumenten voor stadsvernieuwing, territoriale ontwikkeling, het beheer van het leefmilieu, enz. mag inzetten voor gemeenschapsbevoegdheden, aangezien het de uitoefening van die bevoegdheden niet in het gedrang brengt. Het schoolcontract kan dus gewoon blijven doorlopen als gewestelijk programma voor stadsvernieuwing.

“Deze beslissing bevestigt de legitimiteit van het door het Gewest uitgebouwde systeem: alle huidige geplande schoolcontracten blijven behouden en er zullen in de toekomst ook nieuwe schoolcontracten kunnen worden opgestart.”, laat Brussels minister-president Rudi Vervoort tevreden weten.

Aansluitend op het arrest van het Hof heeft de Brusselse regering het uitvoeringsbesluit voor de ordonnantie van 16 mei 2019 in verband met het schoolcontract in tweede en laatste lezing goedgekeurd. Dat besluit bepaalt onder meer:

• de specifieke regels die betrekking hebben op de goedkeuring van een schoolcontract en verband houden met de oproep tot kandidaatstelling, de inhoud van het kandidatuurdossier, de selectie van de kandidaturen, de uitwerking en de goedkeuring van het programma;
• de aard en het doel van de acties en operaties die in aanmerking komen voor een subsidie;
• het mechanisme voor de financiering, de uitbetaling en de verantwoording van de subsidies;
• de documenten die de begunstigden aan de Dienst Scholen van perspective.brussels moeten bezorgen, naarmate de operaties en acties vorderen.

Verder heeft de Brusselse regering groen licht gegeven om de tweejaarlijkse oproep tot kandidaatstelling voor de derde (2022-2026) en de vierde reeks schoolcontracten (2023-2027) uit te schrijven. De oproep tot kandidaatstelling wordt verstuurd naar de inrichtende machten van de onderwijsinstellingen of de instellingen die voldoen aan de leerplicht, die gelegen zijn in de zone voor stedelijke herwaardering (ZSH) en die kwetsbare leerlingen hebben.

“Met het schoolcontract worden drie doelstellingen nagestreefd, namelijk de stedelijke integratie van de scholen verbeteren, het aanbod van collectieve voorzieningen voor de buurtbewoners vergroten en de school openstellen voor de buurt door middel van onder andere sociaaleconomische initiatieven. Het stuurt er dus op aan de school volwaardig te integreren in haar buurt. Zowel de bewoners als de jongeren varen daar wel bij en dat vind ik een goede zaak”, aldus Rudi Vervoort.

De kandidaturen worden door de Brusselse regering geselecteerd op basis van een analyse van de ontvankelijke dossiers door de Dienst Scholen van perspective.brussels. Die analyse vindt plaats in een comité van experten. Bij de selectie worden meerdere criteria gehanteerd. Het beschikbare budget voor de oproep tot kandidaatstelling bedraagt vijf miljoen euro voor de derde reeks en evenveel voor de vierde reeks.

De Brusselse regering zal de uitvoering van minstens vier en hoogstens zeven schoolcontracten (voor de derde en de vierde reeks samen) ondersteunen en zij zal bij de selectie rekening houden met een evenwichtige geografische verdeling van de projecten binnen de zone voor stedelijke herwaardering en met de diversiteit van de schoolnetten van de Brusselse onderwijsinstellingen. 

Naar aanleiding van de start van de twaalfde reeks duurzame wijkcontracten (DWC) selecteerde de Brusselse regering drie nieuwe perimeters: “Versailles” in Brussel-Stad, “100 jaar later blazen we de Moderne Wijk nieuw leven in!” in Sint-Agatha-Berchem en “Twee cités” in Vorst. Zij zullen via dit gewestelijke instrument voor stedelijke herwaardering steun krijgen om de stedelijke ontwikkeling te bevorderen en de leefomgeving van de inwoners van de zone voor stedelijke herwaardering (ZSH) te verbeteren.

De duurzame wijkcontracten bestaan sinds 2010, maar de uitbreiding van de zone voor stedelijke herwaardering in 2019 bood enkele nieuwe Brusselse gemeenten de kans om voor deze twaalfde reeks een kandidatuur in te dienen. Net zoals dat de vorige jaren het geval was, was de deelname aan de kandidatuuroproep, die verliep onder leiding van minister-president Rudi Vervoort, groot en waren de dossiers van hoge kwaliteit. In totaal werden zeven kandidaturen ingediend.

“Door de coronacrisis die leidde tot een algemene lockdown en de verplichting om van thuis te werken, kwamen de moeilijke woonomstandigheden, vooral van kwetsbare bevolkingsgroepen (onaangepaste of zelfs ongezonde woningen), nog scherper tot uiting,” aldus minister-president Rudi Vervoort. “In het licht van die vaststellingen en de dringende nood aan betaalbare en kwaliteitsvolle woningen en om op dat vlak sterker te kunnen ingrijpen, was het van het allergrootste belang om de kandidatuuroproep van de nieuwe reeks DWC op de eerste plaats te richten tot gebieden met een groot aandeel sociale woningen.”

De selectie omvat dus:

• ofwel perimeters die aangeduid worden als “grote gehelen” (gebied met een concentratie van sociale of daarmee gelijkgestelde openbare woningen);

• ofwel perimeters met 50% (of meer) sociale of daarmee gelijkgestelde woningen.

De laureaten van de twaalfde reeks “duurzame wijkcontracten 2022-2027/2029” hebben op hun grondgebied allemaal genoeg interessante gronden die in aanmerking komen voor de aanleg van groene ruimten en de inrichting van voorzieningen die de herwaardering van de wijken ten goede moeten komen, maar ook voor de totstandbrenging van ruimten waar mensen terecht kunnen om te verpozen, zich te ontspannen en te genieten van gezelligheid in een vaak sterk verdichte omgeving. Het hoofddoel van ieder duurzaam wijkcontract bestaat erin de leefkwaliteit van de inwoners te verbeteren en in nauwe samenspraak met hen de prioritaire projecten te bepalen en uit te werken.

De drie gemeenten mogen elk rekenen op een subsidie van 142.500 euro om hun basisprogramma uit te werken en op een subsidie van 12,5 miljoen euro om de concrete projecten die er vorm moeten krijgen, te ontwikkelen.

De Brusselse Regering heeft haar goedkeuring gehecht aan de lancering van twee projectoproepen die schoolverzuim in het Brussels Gewest mee moeten helpen bestrijden. De eerste betreft het preventieprogramma tegen schoolverzuim (PSV) voor een bedrag van 6 miljoen euro voor de periode 2021-2024. De tweede wordt gelanceerd in het kader van het programma voor de ondersteuning van activiteiten die erop gericht zijn kinderen en jongeren te begeleiden bij hun scholing en hen burgerzin bij te brengen (PBSB) voor een bedrag van 1,5 miljoen euro voor de periode 2022-2024.

Het Brussels Gewest speelt op verschillende manieren een rol in het aanpakken van de grote uitdaging die schoolverzuim vormt. De buurt van de jongere, de sociaal-economische situatie van de familie, de vrienden, de school en ten slotte de eigen kenmerken zijn allemaal risicofactoren die ertoe kunnen leiden dat de jongere afhaakt op school. Het te ontwikkelen beleid valt dus zowel onder de gemeenschaps- als de gewestbevoegdheden.

De gecoördineerde strategie om schoolverzuim tegen te gaan in het Brussels Gewest, die in 2018 is goedgekeurd, heeft tot doel om in een bepaalde situatie van schoolverzuim te bepalen wat er moet worden gedaan en van welke actor verwacht wordt dat hij optreedt. Daartoe werden acht doelstellingen vastgesteld die het mogelijk maken een verband te leggen met de verschillende risicofactoren voor schoolverzuim en de categorieën maatregelen van het Europese kader. Tot die doelstellingen behoren onder andere de identificatie en meting van het schoolverzuim, de versterking van het sociale (buurt)weefsel en de versterking van het psychosociale en pedagogische engagement van de kinderen en van de jongeren.

Gelijktijdig met de goedkeuring van deze strategie besliste de Brusselse Regering om het beheer van drie programma’s in de strijd tegen het schoolverzuim in het Brussels Gewest toe te vertrouwen aan de Dienst Scholen van perspective.brussels:

–        het PSV (preventieprogramma tegen schoolverzuim): dankzij dit programma, dat in 2000 in het leven geroepen werd geroepen om schoolmoeheid te bestrijden en de wijken veiliger te maken, worden de lagere en de secundaire scholen van alle netten in de 19 gemeenten ondersteund in hun strijd tegen schooluitval, absenteïsme, geweld en asociaal gedrag. De activiteiten moeten verplicht op school plaatsvinden.  De projectoproep wordt om de drie jaar gelanceerd.

–        het PBSB (programma voor de ondersteuning van activiteiten die erop gericht zijn kinderen en jongeren te begeleiden bij hun scholing en hen burgerzin bij te brengen): dit gewestelijk subsidieprogramma werd voor het eerst in 2017 gelanceerd en had een dubbele doelstelling: het collectief ondersteuningsaanbod rond schoolbezoek vergroten en studiebegeleiding aanbieden afgestemd en gericht op jongeren in een achtergestelde situatie, die daardoor vatbaarder zijn voor schoolmoeheid. Deze projecten gericht op studiebegeleiding en op het bijbrengen van burgerzin worden buitenschools georganiseerd door vzw’s. De ondersteunde projecten betrekken de ouders, de scholen van de kinderen en de plaatselijke culturele, sociale, educatieve en jeugdhulppartners bij de activiteiten. De projectoproep wordt om de drie jaar gelanceerd.

• het gpS (gemeentelijk preventieplan tegen schoolverzuim): het Brussels Gewest kent subsidies toe aan de preventiediensten van de 19 gemeenten om hen te helpen bij hun gemeentelijke preventieplannen tegen schoolverzuim. De betrokken partijen staan los van de school: schoolbemiddelaars, straathoekwerkers, maatschappelijke werkers, wijkanimatoren enz.
• De plaatselijke projecten in de strijd tegen schoolverzuim zijn voornamelijk preventieve hulpmiddelen.

“Schoolverzuim is een complex proces waarin tal van factoren een rol spelen. Om in dit kader een doeltreffend beleid te kunnen voeren, is het van essentieel belang dat rekening wordt gehouden met de verschillende vormen van schoolverzuim, dat de verschillende risicofactoren worden aangepakt en dat het beleid wordt afgestemd op de plaatselijke behoeften en de bevolking”, verklaart Brussels Minister-President Rudi Vervoort. “In de huidige context van gezondheidscrisis, met alle gevolgen die deze meebrengt voor het leren op school, zijn deze projectoproepen van essentieel belang om de actoren op het terrein te ondersteunen in hun werk om de kinderen en jongeren van Brussel te begeleiden. ”

De PSV-projectoproep, goed voor een budget van 6 miljoen euro, staat open voor alle structuren die voldoen aan de leerplicht: basis- en middelbare scholen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en centra voor alternerend leren. De ingediende projecten zullen moeten aansluiten bij één van de volgende drie doelstellingen:

• Doelstelling 1: Het pedagogisch engagement van de kinderen en de jongeren steunen en aanmoedigen
• Doelstelling 2: De psychosociale vaardigheden van de kinderen en de jongeren ontwikkelen en hun welbevinden bevorderen
• Doelstelling 3: Een vlottere transitie in de schoolloopbaan tot stand brengen.

De projecten moeten bovendien op een driejarige basis ontwikkeld worden (2021-2024).

De nieuwe PBSB-projectoproep, met een budget van 1,5 miljoen euro voor de driejarige periode 2022-2024, zal gericht zijn op leerachterstand, de materiële omstandigheden van de kinderen/jongeren en het psychisch welbevinden van de kinderen/jongeren. Hij staat open voor alle Franstalige en Nederlandstalige instellingen met het statuut van een vzw die op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de schoolloopbaan ondersteunen en burgerzin mee helpen ontwikkelen.

De selectie van de projecten zal gebeuren door de Brusselse Regering op basis van de analyse van de in aanmerking komende projecten,die door de Dienst Scholen van perspective.brussels wordt uitgevoerd in het kader van een comité bestaande uit deskundigen.

Ten slotte zal de oproep aan de gemeenten voor het “gemeentelijk preventieplan tegen schoolverzuim” (gpS), het derde programma dat door de Dienst Scholen beheerd wordt, ook in 2021 gelanceerd worden om in januari 2022 van start te kunnen gaan. Het gaat om een programma over een periode van drie jaar dat op een budget van bijna 16 miljoen euro kan rekenen.

Op initiatief van staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed Pascal Smet (one.brussels) heeft de Brusselse regering vandaag de bescherming van verschillende nieuwe delen van de gevangenis van Sint-Gillis goedgekeurd. Deze procedure kadert in de toekomstige omvorming van de volledige site.

Minister-president Rudi Vervoort heeft de federale overheid recent een brief verstuurd waarin hij verduidelijking vraagt over de toekomstplannen en de timing voor de vrijmaking van het complex. In deze brief benadrukt Vervoort dat het Gewest deze symbolische locatie niet wil laten verloederen. 

“De federale overheid heeft aangegeven dat ze vanaf 2022 de gedetineerden van de gevangenis van Sint-Gillis wil overplaatsen naar die van Haren. De gevangenissite van Sint-Gillis heeft door haar unieke erfgoedwaarde en ligging een enorm potentieel om een prachtig nieuw stadsdeel te worden. Een toekomst die we vandaag al voorbereiden door gericht delen van de gevangenis te beschermen zodat deze moeten geïntegreerd worden in het toekomstige project. De volledige omwallingsmuur aan de kant van de Ducpétiauxlaan is nu definitief beschermd. Dat is ook zo voor de uitkijktorens, de tuinen aan de ingang, de centrale kern, de volledige kapel en de eerste travee van de cellenvleugels die daarop aansluiten. Erfgoed en hedendaagse architectuur kunnen perfect samengaan, deze site kan daar een toonbeeld van worden. Deze toekomstige stadswijk kan het Antwerpse Groenkwartier overtreffen en dat moet ook onze ambitie zijn,” zegt Pascal Smet.

Om dat project zo goed mogelijk voor te bereiden, heeft het Brussel Gewest er bij de federale overheid op aangedrongen om snel zelf eigenaar van de site te worden. Bovendien werd er al een haalbaarheidsstudie uitgevoerd. De conclusies daarvan tonen aan dat de hoofdgebouwen geschikt zijn voor een herbestemming tot woningen en voorzieningen, met respect voor het erfgoed. Omdat de definitieve overplaatsing van alle gedetineerden tegen 2024 zou gebeuren, is het tijd om concrete gesprekken aan te vatten. Het Gewest wil antciperen en vermijden dat de zone door leegstand tot een stadskanker uitgroeit.

“Ik ben blij dat deze bescherming de ambities die het Brussels Gewest sinds 2015 nastreeft, bevestigt in een definitiestudie voor deze site. We willen een gemengd, evenwichtig en geïntegreerd project met respect voor de erfgoedwaarden van de plaats. In een recente brief heb ik de federale overheid daaraan herinnerd. Vanaf nu reken ik op een nauwe samenwerking tussen alle partners zodat we samen kunnen werken aan de verwezenlijking van deze ambities,” zegt Rudi Vervoort.

 

Ook de gemeente Sint-Gillis reageert enthousiast op de klassering.

“Ik verwelkom deze bescherming waar de gemeente Sint-Gillis om had gevraagd. Dit erfgoed is uniek. Ik hoop dat het een bron van inspiratie vormt voor zij die na de sluiting van de gevangenis de site vorm zullen geven,” zegt Charles Picqué, burgemeester van Sint-Gillis.

 

Geschiedenis:

Architect Joseph Jonas Dumont ontwierp dit grote complex in neotudorstijl. Het was zijn collega François Derre die het tussen 1878 en 1884 tot stand bracht.

De gevangenis werd op basis van Angelsaksische criminologische theorieën ontwikkeld door Édouard Ducpétiaux. De plannen van verschillende Belgische gevangenissen zijn daarop gebaseerd.  Het gaat om een panoptisch systeem waarbij de ruimtes ingericht zijn in functie van een optimale bewaking van alle gevangenen vanaf een centraal punt.

Het complex wordt afgebakend door een rechthoekige omheiningsmuur met afgeschuinde hoek aan de zuidkant en flankeert de Ducpétiauxlaan en het Delporteplein, waar de ingang ligt.

De omwallingsmuur in de Ducpétiauxlaan is opgevat in Gobertange, als een kleine middeleeuwse burcht. De muren, met een bovenzijde in kordon, worden belijnd door een bogenfries die verwijst naar werpgaten op kraagstenen. Tegenover het Delporteplein staat de ingang, met een centrale portiek onder een gedrukte spitsboog met een bewerkte poort. Twee polygonale gekanteelde torens begrenzen de ingang. Ze hebben schiet- en kijkgaten en bovenaan uitkijktorens. Aan weerszijden van de ingang staan voorts ook twee paviljoenen met twee bouwlagen. Ze vertonen een L-vorm en bevatten een hoektoren. Ze hebben getraliede vensters met daarboven een gedrukte spitsboog en een geprofileerde waterlijst. De gevels aan de straatkant bevatten vensters in een monumentale omlijsting. Het portiek was oorspronkelijk ingericht als portierswoning en komt uit op een binnenplaats, die aan de linkerkant woningen van de directeur en de hoofdcipier bevat en aan de rechterkant de woning van de adjunct-directeur. De gevels zijn opgebouwd in baksteen en bevatten muuropeningen met daarboven een spitsboog in een hardstenen omlijsting onder kordon.

Aan de ingang omvat het avant-corps van gevangenisgebouwen met één enkele bouwlaag een refter voor cipiers en een wachtzaal voor bezoekers. Een gang waarop verschillende lokalen uitkomen, leidt naar het centrum van het complex en wordt geritmeerd door spitsbogen op monolithische hardstenen zuilen met een polygonale sokkel. De gang leidt naar het twaalfhoekig centraal bewakingscentrum, dat een hoge opstand heeft met grote spitsboogvensters met maaswerk. De twaalf zijden zijn bekroond met puntgevels. Het gebouw zelf is bekroond met een inspringende bouwlaag met kapel, onder een kegeldak en een rijzige lichtkoepel.

Vanaf de centrale kern vertrekken vijf vleugels, waartussen de keuken, slagerij, ziekenboeg en wasserij liggen. Een lange gang verbindt die ruimtes met elkaar. Elke vleugel heeft drie bouwlagen met 120 cellen aan weerszijden van een centrale gaanderij. In de zijgevels staan getraliede vensters onder een witstenen latei.

De Brusselse regering is het vandaag eens geworden over de prioritaire projecten die het Brussels Gewest zal indienen voor het Plan voor Herstel en Veerkracht. Die projecten moeten Brussel, haar economie en haar inwoners weerbaarder maken tegen de sociale, economische en klimatologische uitdagingen die zich door de gezondheidscrisis nog scherper stellen. Zij zijn er ook op gericht de levenskwaliteit te verbeteren en het Gewest aantrekkelijker te maken. 

Overeenkomstig de werkmethode die was voorgesteld door de interfederale coördinatie onder leiding van de staatssecretaris voor de Relance, had de Brusselse regering op 21 januari een reeks prioritaire projecten voor het Plan voor Herstel en Veerkracht voorgesteld, die samen goed waren voor een bedrag van in totaal 527 miljoen euro (d.i. ongeveer 130% van het budget dat aan het Brussels Gewest is toegewezen). De projecten en de bijhorende budgetten werden tijdens de Sociale Top op 24 februari voorgelegd aan het overleg met de sociale partners (Brupartners). Er vond ook specifiek overleg plaats op aansturen van de initiatiefnemende ministers en staatssecretarissen. 

Binnen datzelfde kader voor de interfederale uitwerking van het Plan voor Herstel en Veerkracht kreeg het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een enveloppe van 395 miljoen euro toegewezen. Op basis van de resultaten van het gepleegde overleg moest de Brusselse regering een definitieve selectie op maat van het daadwerkelijk toegekende budget maken. Voor die selectie baseerde zij zich op meerdere criteria:

• de criteria die de federale coördinatie had voorgesteld, met onder meer de mate waarin de projecten bijdragen tot de groene en de digitale doelstelling, hun economische en sociale impact en het feit dat ze tegen augustus 2026 volledig ontwikkeld en voltooid moeten zijn;
• maar ook de gespreksmomenten in de interfederale werkgroepen en met de Europese Commissie, de inbreng van de sociale partners, de raadplegingen door de ministers en staatssecretarissen die de projecten in goede banen moeten leiden en het advies van de minister van Begroting.  

Dit zijn de projecten die voor de Europese enveloppe werden geselecteerd en die aan de federale coördinatie zullen worden meegedeeld:

• Duurzaamheid:
  • De strategie voor de renovatie van de gebouwen versterken met premies en de projecten Reno Click en Renolab
  • De sociale woningen renoveren
• Digitaal:
  • De processen voor burgers en ondernemingen digitaliseren
  • Gewestelijk gegevensuitwisselingsplatform
  • AI for the Common Good
• Mobiliteit:
  • Fiets PLUS
  • Elektrische bussen en stelplaatsen (MIVB)
  • De uitrol van de MaaS-tools versnellen
  • SmartMobility
  • De omschakeling naar een mobiliteit met nuluitstoot ondersteunen
• Inclusie:
  • Bij- en omscholingsstrategie en inclusief tewerkstellingsbeleid
  • De digitale bocht maken met de Brusselse scholen
• Productiviteit:
  • Een efficiënt en geoptimaliseerd activerings- en opleidingsbeleid

Aangezien de coronacrisis alle sectoren zeer zwaar heeft getroffen en de nodige ondersteuning moet worden geboden, besliste de Brusselse regering daarenboven om die projecten voor het Plan voor Herstel en Veerkracht op te nemen in de Brusselse meerjarenbegroting, maar ook om de volgende projecten volledig te financieren:

• de herkapitalisering van finance&invest.brussels voor een bedrag van 87,4 miljoen euro (die eerder al was vastgesteld). Daarmee verdrievoudigt de Brusselse regering de middelen voor finance&invest.brussels, dat op die manier Brusselse ondernemingen die gelden als voorbeeld op sociaal en milieuvlak, sterker zal kunnen ondersteunen;
• de uitbreiding van het aanbod in de geestelijke gezondheidszorg voor een bedrag van 15 miljoen euro: daarbij is het vooral de bedoeling om initiatieven voor beschut wonen (IBW) en psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT) infrastructureel te versterken door gebouwen te renoveren, aan te kopen, uit te breiden of op te trekken;
• Het creëren van opvangfaciliteiten voor kwetsbare bevolkingsgroepen: het is de bedoeling om gebouwen aan te kopen voor de tijdelijke opvang van slachtoffers van intrafamiliaal geweld en van LGBTQI+-personen die zich aan de rand van de maatschappij bevinden en transitwoningen voor gezinnen wier woning gevaarlijk en onbewoonbaar werd verklaard.

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zal, naast de projecten die steun krijgen van Europa, blijven investeren in beleidsinitiatieven voor werkgelegenheid en opleiding. Het zal ook zijn beleid voor armoedebestrijding en de ondersteuning van de meest kwetsbaren voortzetten om de gevolgen van de crisis zoveel mogelijk op te vangen.

Al die projecten – uit welke hoek ze ook worden gefinancierd – moeten de toekomst helpen voorbereiden door de Brusselse economie verder te sturen in de richting van een transitie. Ze zijn trouwens ook opgenomen in de geüpdatete Strategie GO4Brussels, waarin zowel de herstelprojecten van de Brusselse regering als de inbreng van het Gewest in het Plan voor Herstel en Veerkracht zijn verwerkt. GO4Brussels blijft dus het overkoepelende instrument waarmee Brussel de economische, sociale en ecologische transitie wil bevorderen. 

Na de aanpak van de gezondheidscrisis beschikken we nu over een plan dat een stimulerend en een hefboomeffect op de rest van de economie moet hebben. De maatregelen ervan zijn gebaseerd op drie pijlers: zorgen voor een heropleving van de activiteit, de burgers, en in het bijzonder de meest kwetsbaren, ondersteunen en de transitie en de digitalisering van onze economie versnellen.

Download de tabel