Na de burgers via een openbaar onderzoek te hebben geraadpleegd en het advies van de bevoegde instanties te hebben ingewonnen, keurde de Brusselse regering op voorstel van minister-president Rudi Vervoort op donderdag 3 juni het richtplan van aanleg voor het gebied rond het Weststation in Sint-Jans-Molenbeek (het RPA “Weststation”) in tweede lezing goed. Het Gewest verduidelijkt in deze fase wat zijn intenties zijn. Hierna komt er nog een derde en laatste lezing door de regering, waarbij rekening zal worden gehouden met het verwachte advies van de Raad van State over het ontwerp.  

De context

Het braakliggende terrein rond het Weststation, waarover de spoorweg loopt die de gemeente Sint-Jans-Molenbeek in twee deelt, is een omvangrijke site van 13 hectare en strekt zich uit over ongeveer een kilometer. Dit gebied van gewestelijk belang (GGB) vormt de verbinding tussen twee delen van Sint-Jans-Molenbeek: het dichtbebouwde oosten met oude gebouwen en het westen dat recenter ontwikkeld werd.

Dit voormalige goederenstation, dat uitzonderlijk goed bereikbaar is met het openbaar vervoer (metro, tram, bus en trein) en dat vandaag eigendom is van Infrabel, de NMBS en het Brussels Gewest, biedt een uniek ontwikkelingspotentieel. Het ontwerp van RPA, dat onder leiding van perspective.brussels door Taktyk (landschap) / Alive Architecture (beheer van de overgang) / 51N4E (architectuur) werd uitgewerkt, maakt deel uit van de ambitieuze territoriale strategie van het Gewest voor de herontwikkeling van deze site.

De site snel weer openstellen voor het publiek door tal van openbare actoren gecoördineerd te laten optreden

 

Naast het ontwerp van RPA maakt het Gewest gebruik van verschillende instrumenten voor stadsvernieuwing om de site beetje bij beetje invulling te geven. Het werkt daarvoor samen met de betrokken federale en gewestelijke instanties en met de gemeente Sint-Jans-Molenbeek (stadsvernieuwingscontract nr. 3, twee wijkcontracten). Zo ging naast het metrostation Weststation het project MolenWest van start, waarvoor de handen in elkaar werden geslagen met de buurtverenigingen. Daarnaast staan er ook nog enkele andere projecten voor de aanleg van openbare en groene ruimten op stapel.

Die projecten zijn mogelijk dankzij de afspraken die het Gewest met de twee eigenaars van de site, namelijk Infrabel en de NMBS, heeft gemaakt. Met Infrabel werden al enkele jaren geleden afspraken gemaakt en eind maart 2021 ondertekende citydev.brussels, de gewestelijke instelling die het stadsproject voor het Weststation namens het Gewest in goede banen leidt, ook een protocolakkoord of Memorandum of Understanding (MOU) met de NMBS. Dat akkoord effent het pad om te onderhandelen over de opzet van een vastgoedproject dat erop gericht moet zijn op een deel van de site een gemengd programma (met woningen, economische activiteiten, voorzieningen en handelszaken) uit te voeren. Het biedt het Gewest eveneens het noodzakelijke grondbeheer om het park van het Weststation, een belangrijk project dat kadert in stadsvernieuwingscontract nr. 3, te ontwikkelen.

De NMBS vindt het essentieel om constructief samen te werken met de plaatselijke en gewestelijke instanties, zodat gestalte kan worden gegeven aan stationsomgevingen met functies die de modal shift naar de trein bevorderen. Via haar toewijzingsbeleid van gronden, wil de NMBS het gebruik van de trein stimuleren, maar tegelijk ook de ontwikkeling, modernisering en opwaardering van stadscentra faciliteren.

Verder zal de samenwerking tussen de NMBS en citydev.brussels in lijn met de strategische aanbevelingen van het RPA al snel leiden tot de opstart van tijdelijke overgangsprojecten. De gemeente en Leefmilieu Brussel zullen daarbij als partners worden betrokken. Dat moet het mogelijk maken om de

site zo snel mogelijk nieuw leven in te blazen door hem toegankelijk te maken voor de bewoners.

“Dit grote ontwikkelingsproject toont op een zeer concrete manier hoe tal van openbare actoren in dit gebied onder impuls van het RPA en de programma’s voor stadsvernieuwing zich inzetten en samenwerken. Ik ben ook zeer tevreden met het veelbelovende akkoord met onder meer de NMBS, dat het mogelijk moet maken om een belangrijke doelstelling te verwezenlijken, namelijk het grootstedelijke potentieel van dit uitzonderlijke mobiliteitsknooppunt dat het gebied rond het Weststation is, verzoenen met de dringende behoefte van de wijk en het Gewest aan voorzieningen, jobs, woningen en groene ruimten. Het RPA vat de uitdagingen voor de site treffend samen”, aldus minister-president Rudi Vervoort.

“Het is voor de gemeente schitterend nieuws dat er in dit dossier vooruitgang wordt geboekt. Dit zal rechtstreekse en concrete gevolgen hebben voor het leven van de Molenbekenaren. De nieuwe geplande infrastructuur zal hun levenskwaliteit verbeteren. Het programma omvat bovendien een zeer groot percentage openbare woningen. Dat vind ik in de huidige wooncrisis die we doormaken, bijzonder belangrijk. Tot slot ben ik zeer blij dat het recreatief waterpark dat wij hadden voorgesteld, mee opgenomen is! Gezinnen zullen er terecht kunnen om zich te ontspannen en zich te verpozen. Ik ben dus een gelukkige burgemeester en ik wil onze minister-president, Rudi Vervoort, nogmaals bedanken voor dit resultaat”, aldus Catherine Moureaux, burgemeester van Sint-Jans-Molenbeek.

“Voor citydev.brussels kwam het er in de eerste plaats op aan om het partnerschap met de NMBS vorm te geven, zodat een concrete, snelle en daadwerkelijke ontwikkeling van dit gebied dat al veel te lang een stedelijke breuklijn vormt, mogelijk kan worden gemaakt. Op grond van dat partnerschap is met Leefmilieu Brussel al een eerste samenwerking aangegaan om het park te activeren”, laat Benjamin Cadranel, algemeen bestuurder van citydev.brussels, weten.

”NMBS is verheugd via haar dicht bij het Weststation gelegen gronden, bij te kunnen dragen aan het inbrengen van een nieuwe dynamiek in een zone met een hoog ontwikkelingspotentieel in het Brussels Gewest. Via haar toewijzingsbeleid van gronden wil NMBS uiteraard op de eerste plaats het gebruik van de trein stimuleren maar tegelijk neemt ze deel aan de ontwikkeling en aan het valoriseren van stedelijke centra, conform haar sociale doelstelling. De NMBS pleit er in haar visie om van stations levendige locaties te maken die in hun omgeving zijn verankerd, namelijk voor om stationsbuurten te verdichten en uit te rusten met een mix van functies, waardoor er een hele dag lang bedrijvigheid is en zij bruisen van het leven. De constructieve samenwerking met citydev.brussels moet het mogelijk maken om op korte termijn de eerste tijdelijke overgangsprojecten op te starten. Dat is een belangrijk signaal voor de wijk”, klinkt het uit de mond van Patrice Couchard, algemeen directeur Stations van de NMBS.

De ingebruikname van de Infrabel Academy, het nationale opleidingscentrum voor de spoorwegberoepen, begin 2021 is een ijkpunt in dit grote project om de site geleidelijk open te stellen voor de Brusselaars.

Ook Beliris draagt zijn steentje bij tot de convergerende samenwerkingsverbanden door onder meer enkele belangrijke mobiliteitsprojecten te financieren, zoals de nieuwe voetgangersbrug Beekkant die de bestaande voetgangersbrug, momenteel de enige manier om de site van oost naar west over te steken, moet vervangen en de “cyclostrade” langs spoorlijn L28, de geplande snelle fietsverbinding tussen de Noordwijk en het metrostation Jacques Brel (Anderlecht) die over de site van het Weststation zal lopen.

Dat is het dynamische kader waarin het ontwerp van RPA voor het Weststation past. De voornaamste doelstellingen die het naar voren schuift, zijn de site open te stellen voor de omliggende wijken en de grootstad, er oversteekplaatsen voor zachte weggebruikers aan te leggen, (90.000 m²) nieuwe gebouwen op te trekken met 50% woningen, waarvan het merendeel openbare woningen zullen zijn, plaats te voorzien voor productieactiviteiten, handelszaken en voorzieningen, waaronder een grote grootstedelijke voorziening, en kwaliteitsvolle groene ruimten in te richten die toegankelijk zijn voor de bewoners, met een park van minstens 3 hectare.

“Met dit stadsproject streven we ernaar om het braakliggende terrein rond het Weststation een kwaliteitsvolle gedaanteverandering te laten ondergaan. Een uitgebreid netwerk van parken, voetgangersbruggen en wandel- en fietspaden zal het doen aansluiten op de omliggende wijken. Op het zuidoostelijke deel van de site komen nieuwe gebouwen die bestemd zullen worden voor huisvesting, openbare voorzieningen en economische activiteiten, terwijl het noordwestelijke deel voorbehouden zal worden voor de ontwikkeling van biodiversiteit”, aldus Antoine de Borman, directeur-generaal van perspective.brussels.

Ten oosten van het braakliggende terrein rond het Weststation wordt momenteel werk gemaakt van een herwaardering van het huizenblok dat zich vlak naast de brouwerij Vandenheuvel bevindt. Het Gewest doet daaraan mee via het project “GO West”, dat ontwikkeld wordt door citydev.brussels,  waardoor de wijk een nieuw kinderdagverblijf en een bijkomend aanbod van geconventioneerde woningen zal krijgen.

Tot slot zullen de inspanningen die het Gewest levert voor de stadsvernieuwing van dit gebied, verder worden aangevuld dankzij de aankoop en de verbouwing van de vroegere, in dezelfde wijk gelegen hoofdzetel van het bedrijf Delhaize (nu LionCity) door citydev.brussels. Het is de bedoeling om daar een gemengd stedelijk programma met voorzieningen, openbare woningen, productieactiviteiten, winkels, waaronder een nieuwe Delhaize-supermarkt, en groene ruimten tot stand te brengen. En voor zij die de wijk een beetje kennen: citydev.brussels heeft een tijdelijke gebruiksplaats geboden aan de Espace Catastrophe, een Brussels circuscentrum dat sinds kort op het terrein van de voormalige drukkerij van Delhaize is gevestigd.