In april 2021 besliste de Brusselse Hoofdstedelijke Regering om de uitwerkingsfase van het Stadsvernieuwingscontract ‘Rondom het Zuidstation’ (SVC 7) op te starten. Na een jaar studiewerk stemt zij vandaag in met het ontwerpprogramma dat voorziet in de operationele perimeter, de wijkdiagnose, de beschrijvende fiches van de verschillende geplande operaties en acties, het globaal financieel en operationeel plan en met een milieueffectenrapport. Het ontwerp van basisprogramma wordt in de loop van de maand oktober 2022 aan een openbaar onderzoek onderworpen, zodat het definitief kan worden goedgekeurd in het voorjaar van 2023. Het Stadsvernieuwingscontract gaat het programma financieren ten belope van 22 miljoen euro.

De zone van het Zuidstation, die gebukt gaat onder een gebrek aan investeringen in het verleden, staat voor grote uitdagingen.  Dat maakt het echter ook tot een uitgelezen gebied om de hefbomen van de stedelijke herwaardering in te zetten. De buurt wordt gekenmerkt door indrukwekkende gebouwen en lanen zoals het Zuidstation en de kleine ring die breuklijnen vormen in het stedelijk landschap, wat de openbare ruimte weinig aantrekkelijk maakt. Bovendien ontbreekt het de perimeter aan buurtdiensten en openbare voorzieningen. Toch liggen hier tal van mogelijkheden om een gemengde wijk tot stand te brengen met impulsen voor de bouw van woningen (in de eerste plaats openbare huur- en koopwoningen van sociale aard, woningen gelijkgesteld met sociale woningen en middenklasse­woningen).

Het ontwerpprogramma van het SVC 7 ontrolt zich op het grondgebied van de gemeenten Sint-Gillis, Anderlecht en van de Stad Brussel:

• het ligt rond het Zuidstation en de vierhoeken, het kruispunt Stalingrad / Poincaré / Europaesplanade en invalswegen als de Veeartsen-, Frankrijk- en Barastraat;
• de publieke middelen die in het programma van het SVC 7 worden vrijgemaakt, zijn samengebracht in drie ontwikkelingsreeksen rond:

• de Europaesplanade,
• het hart van het station,
• het Tweestationspark.

Deze reeksen worden aangevuld met transversale operaties en acties gericht op de maatschappelijke samenhang over heel de perimeter van het SVC.

De uitdagingen en prioriteiten verbonden aan het programma van het SVC 7 spreken voor zichzelf, met name:

• de aandacht toespitsen op de inrichting van de openbare ruimte en op het vernieuwingspotentieel daarvan
• de wijk laten aansluiten op het groene en blauwe netwerk op schaal van het Gewest
• ingrijpen in de bestaande gebouwenstructuur en ruimte vinden om in de vastgestelde behoeften te voorzien, met name in verband met woningen en openbare voorzieningen
• een antwoord formuleren op de sociale- en gezondheidsproblematiek die samenhangt met de grote armoede ter plaatse en de daklozenproblematiek
• inspelen op bijkomende vraagstukken zoals de toegang tot de gezondheidszorg en de regeneratie van het plaatselijk economisch weefsel.

Het studiebureau dat is aangesteld om dit programma uit te werken, samen met perspective.brussels en urban.brussels en de twee besturen bevoegd voor de stadsvernieuwingscontracten, hebben samen een ambitieus programma uitgetekend. Het globaal programma wordt geraamd op 68,5 miljoen euro en omvat een veertigtal operaties. Het Stadsvernieuwingscontract financiert het programma voor 22 miljoen euro. Andere financieringsbronnen zijn overigens al gevonden.

De kernactiviteiten van dit ontwerpprogramma kunnen worden samengebracht in drie grote thema’s:

• de verbetering en herkwalificatie van de openbare ruimten, en dan met name de Europaesplanade, de Overdekte Straat en de ruimten die momenteel worden gebruikt voor de graafwerkzaamheden op de werf voor de aanleg van metrolijn 3;
• de aanleg van een nieuw park in de Veeartsenstraat / Tweestationsstraat;
• de bouw van buurtvoorzieningen (een sportpool en een zorgpool in de kleine vierhoek en een opvang- en verblijfsruimte voor NBM langs de Zuidlaan).

“De Zuidwijk lijdt al langer onder uitblijvende overheidsinvesteringen” stelt Minister-President Rudi Vervoort.” Met het stadsvernieuwingscontract hebben we een instrument in handen om op de vele behoeften van deze wijk in te spelen. Uit het openbaar onderzoek over het ontwerp-RPA Zuid kwamen opmerkingen naar voren over thema’s als dichtheid, de weinig kwalificerende openbare ruimte en het ontbreken van groene ruimten en buurtvoorzieningen. Het SVC 7 is alvast een eerste operationeel antwoord op deze bekommernissen van de burgers. ”

Ook de Stad Brussel en de gemeenten Sint-Gillis en Anderlecht zijn blij met de goedkeuring van het ontwerp van basisprogramma voor het SVC 7.

Ondertussen gaat de Brusselse Hoofdstedelijke Regering verder met de uitwerking van het Richtplan van Aanleg (RPA) voor de Zuidwijk vanuit de wetenschap dat deze opdracht ten gronde en met overleg moet worden uitgevoerd, los van enige tijdsdruk afkomstig van de vastgoeddynamiek. Gezien de input tijdens het openbaar onderzoek en de nog onzekere impact van de COVID-pandemie op de kantorenmarkt (in een wijk die zeer gevoelig is aan deze problematiek) vereist de uitwerking van deze planningstool verdere inspanningen, wat de goedkeuringstermijnen ervan onvermijdelijk zal verlengen. 

Om een kader te verschaffen voor de aanhoudende vastgoeddynamiek houdt de Brusselse Hoofdstedelijke Regering vast aan een aantal ontwikkelingsprincipes (gemengdheid, een aanvaardbare dichtheid, kwaliteit en toegankelijkheid van openbare ruimten) ter ondersteuning van urban.brussels bij de beoordeling van wat een goede lokale aanleg inhoudt.

“In het RPA Zuid zal rekening gehouden worden met de adviezen die zijn uitgebracht tijdens het openbaar onderzoek en met de evolutie van de behoeften sinds 2016. Voor Perspectieve begint nu een tijd van aanpassingen maar dat verhindert geenszins dat de vergunningsaanvragen voor projecten in deze zone verder worden ingediend. De zone Zuid kan als internationale toegangspoort tot Brussel nu echt niet langer wachten en heeft dringend behoefte aan een grondige opknapbeurt. Vandaag heeft de Regering de bakens voor de herontwikkeling van de wijk uitgezet. Wij gaan deze nu gebruiken in de projectvergaderingen en bij het onderzoek van de aanvragen door Urban om de vooropgestelde inrichting van de wijk op koers te houden” aldus Staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet.

Met de goedkeuring van SVC 7 en de bijhorende krachtlijnen herbevestigt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn ambities voor de wijk rond het Zuidstation.