De 45.000 mensen die vandaag een tijdelijk beschermingsstatuut genieten, komen allemaal terecht in Brussel om er te worden geregistreerd. Brussel en haar 19 gemeenten bieden onderdak aan 7.000 van hen. Dat is 15% van de personen die in België worden opgevangen. Aan een gestaag ritme van duizend extra vluchtelingen per maand zou het aantal Oekraïners die het Brussels Gewest opvangt, tegen eind dit jaar uitkomen op ongeveer 12.000. Tegen eind 2022 zal één op de honderd Brusselaars Oekraïner zijn. Brussel staat voor een reusachtige uitdaging om deze mensen te integreren.

“Brussel staat dus in de voorste gelederen om solidariteit te betonen”, stelt minister-president Rudi Vervoort vast. “Het is duidelijk dat het Brussels Gewest vandaag meer doet dan zijn steentje bijdragen om Oekraïense gezinnen die hun land in oorlog zijn ontvlucht, op te vangen. Of we het nu willen of niet, een migratiecrisis stelt zich in Brussel altijd scherper dan in de andere gewesten. We gaan hierover spreken met de federale en de gewestelijke overheden om hen ertoe te brengen deze situatie te erkennen en de nodige ondersteuning te bieden”. 

Doorheen de crises ontwikkelde Brussel geleidelijk aan een sterke traditie van gastvrijheid tegenover migranten. Brusselse gezinnen zijn mensen beginnen opvangen, eerst met de steun van het burgerplatform en daarna geleidelijk ook met de hulp van de gemeentebesturen en het Gewest. “We moeten deze traditie op een gestructureerde manier voortzetten en de mensen die onderdak bieden, helpen bij de uitdagingen waarmee zij door hun gastvrijheid te maken krijgen,” aldus nog Rudi Vervoort.

Sinds op 15 maart van dit jaar de provinciale crisisfase werd afgekondigd, heeft het Gewest al zijn middelen ingezet om die gezinnen een waardige opvang te bieden. Er wordt een beroep gedaan op de gewestelijke overheidsdiensten en instellingen van openbaar nut (ION’s), de overheidsdiensten van de federale overheid en de gemeenschappen, de gemeenten, de OCMW’s en tal van verenigingen. Het Gewest kon ook rekenen op de inzet van de Oekraïners zelf, die steevast betrokken worden bij het strategische en operationele denkwerk. Op basis van de strategie die op 31 maart werd goedgekeurd, schakelen we nu over van de federale crisisfase naar ons nieuwe Brusselse gastvrijheidsmodel. Dat model steunt op drie pijlers: de terbeschikkingstelling van tijdelijke gewestelijke opvangstructuren, individuele opvang en de klassieke vastgoedmarkt. 

1. Collectieve en modulaire huisvestingsoplossingen 

Dankzij de inspanningen van de hotelsector die verenigd is in de BHA, dankzij de inbreng van de Brusselse vastgoedspelers die verenigd zijn in de BVS en dankzij de uitvoerende diensten van het gewestelijke vastgoedbeleid, met name CityDev, de BGHM, de MSI, Facilities en Perspective, is het Gewest vandaag in staat om 3.500 collectieve opvangplaatsen te creëren. Die opvangplaatsen zullen vanaf eind deze maand geleidelijk vorm krijgen:

• Tien kantoorgebouwen zullen worden omgevormd tot ongemeubelde collectieve opvangplaatsen. Iedereen die er opvang krijgt, zal voor 150 euro per maand per volwassene (en 50 euro voor minderjarigen) moeten bijdragen in de kosten. Dat moet ongeveer 1.500 plaatsen opleveren. 
• Daarnaast zullen tien verblijfsgeschikte gebouwen die een herbestemming krijgen (hotels, internaten, ziekenhuizen, rusthuizen, enz.), worden opengesteld om onderdak te bieden aan geïnteresseerden tegen een vergoeding van 225 euro per maand per persoon (75 euro voor minderjarigen). In die gebouwen zullen nog eens 1.500 personen ondergebracht kunnen worden.
• Voorts wordt erover nagedacht om op zes locaties kwaliteitsvolle en demonteerbare modules te plaatsen. Daar zullen ongeveer 500 personen terecht kunnen. 
• Naast deze drie oplossingen op middellange termijn zullen de BHA en zijn leden de OCMW’s en gemeenten tegen een zo laag mogelijke prijs kamers ter beschikking stellen om gezinnen in nood tijdelijk (gedurende 15 dagen) te huisvesten, totdat een duurzamere oplossing gevonden is. 
• Die verschillende formules zullen samen 500 plaatsen opleveren in juni, 1.500 eind juli, 2.000 eind augustus, 3.000 in september en 3.600 eind oktober. 
• Al die infrastructuur zal beheerd worden door een consortium bestaande uit het burgerplatform, Samusocial en Communa, ondersteund door medewerkers gerekruteerd uit de Oekraïense gemeenschap. Dat zal een enorme inspanning vergen van deze organisaties, die het Brussels Gewest vandaag al helpen om migranten op te vangen en daklozen te huisvesten. 

2. Individuele opvang

De 3.500 plaatsen waarvoor het Gewest en zijn partners zullen zorgen, komen bovenop de reeds aanzienlijke inspanningen van de burgers die voorzien in opvang. Zij spelen een belangrijke rol in het Brusselse gastvrijheidsmodel. De regering wil enkele nieuwe instrumenten invoeren die hen van pas zullen komen: 

• Het Centrum voor Informatica voor het Brussels Gewest (CIBG) heeft een volledig nieuw digitaal platform ontwikkeld voor mensen die graag onderdak willen bieden. Dat platform is beschikbaar op de website helpukraine.brussels. Brusselaars die plaats hebben, kunnen daar hun aanbod bekend maken. Ze hebben er individuele toegang tot hun persoonlijke huisvestingsgegevens. Ze krijgen de garantie dat hun gegevens in alle vertrouwelijkheid en enkel en alleen door de overheid en de erkende vzw’s zullen worden gebruikt. 
• Mensen die onderdak verlenen, sluiten een tijdelijke huisvestingsovereenkomst met de persoon die onderdak krijgt. Er wordt een modelovereenkomst ter beschikking gesteld voor iedereen die mensen wil opvangen. De tijdsduur van de huisvesting is beperkt (vrij te kiezen, maar het Gewest stelt een verlengbare periode van drie maanden voor). 
• De gasten betalen een verblijfsvergoeding (150 euro per maand per volwassene en 50 euro voor minderjarigen). Die vergoeding dekt enkel de lasten. Als de gastheer/vrouw tevens andere diensten aanbiedt, dient de gast daarvoor een gepaste bijdrage te betalen. Het OCMW kan die vergoeding, op vraag van de gast, rechtstreeks op de rekening van de gastheer/vrouw storten.
• Voorts zal een samenlevingshandvest ter beschikking worden gesteld voor de mensen die opvang bieden en hun gasten (voor hen in het Oekraïens). Dat handvest moet dienen als leidraad voor het samen leven in eenzelfde woning. Het moet ervoor zorgen dat de communicatie van in het begin vlot verloopt en dat er in samenspraak regels worden bepaald voor het samen leven onder één dak. 
• Mensen die onderdak bieden en daarover vragen hebben, kunnen op dinsdag- of donderdagvoormiddag bellen naar het gratis nummer 0800/40.400. Brussel Huisvesting zal al hun vragen in verband met het verlenen van onderdak beantwoorden. 
• Aan mensen die onderdak bieden, zal worden meegedeeld dat het niet hun taak is om degenen die ze huisvesten, sociaal te begeleiden: 
  • de gemeente levert de identiteitsdocumenten af en zorgt ervoor dat de kinderen naar school kunnen gaan, 
  • het OCMW staat in voor de sociale hulpverlening,  
  • Actiris helpt bij het zoeken naar werk,
  • de onthaalkantoren voor nieuwkomers verstrekken informatie over het staatsburgerschap 
  • volwassenenonderwijs en sociale cohesie (voor taalcursussen Frans of Nederlands)
  • het Brussels Health Orientation Center (BHOC) verstrekt de eerste zorgen en biedt geestelijke gezondheidszorg. 

• Zeer veel gemeenten hebben mechanismen ingevoerd om mensen die onderdak bieden, te steunen en praktische regelingen in verband met de opvang van Oekraïners uitgevaardigd. Het Gewest verleent ten volle zijn steun aan de gemeenten en is zeer blij dat er in deze veeleisende context in een uitstekende verstandhouding met elkaar wordt gesproken. 
• Brusselaars die een woning ter beschikking willen stellen die echter moet worden opgeknapt, kunnen zich wenden tot een sociaal verhuurkantoor. Sommige SVK’s zijn bereid het tijdelijke beheer van de woning over te nemen en kleine aanpassingswerken uit te voeren. Het Gewest verbindt zich ertoe de inspanningen van de SVK’s te ondersteunen. 

3. De private huurmarkt

Het Gewest schat dat tot nog toe ongeveer 2.000 van de 7.000 Oekraïners in Brussel een onderkomen hebben gevonden op de private huurmarkt. Met inkomsten uit arbeid of sociale uitkeringen kunnen zij toegang krijgen tot dergelijke woningen. Hoewel dat niet altijd even gemakkelijk is, wil het Gewest de mensen met een tijdelijk beschermingsstatuut aanmoedigen om contact op te nemen met de private verhuurders. 

Het Gewest roept de verhuurders ook op ermee in te stemmen op vraag van de Oekraïners een huurovereenkomst van korte duur te sluiten. Het Gewest vraagt om de huurovereenkomsten te laten eindigen op 31 april 2023 en er een clausule in op te nemen om deze stilzwijgend met zes maanden te verlengen. Op die manier kunnen ze de overeenkomst afstemmen op het tijdelijke beschermingsstatuut, dat op 4 maart 2023 afloopt, en krijgen de huurders wat tijd om hun zaken te regelen.  

Meer steun voor de verenigingssector

Het Gewest heeft een zeer actief netwerk van verenigingen die gespecialiseerd zijn in hulp bij huisvesting en sociale hulpverlening in de ruime betekenis van het woord. Deze verenigingen zullen hogere subsidies krijgen om de nieuwe doelgroepen te kunnen begeleiden. Nogmaals, het is niet de bedoeling om een dubbele maatstaf te hanteren, maar wel om de uitbreiding van het aanbod te ondersteunen teneinde tegemoet te kunnen komen aan de snel stijgende vraag. 

Ondersteuning van de daklozensector 

Om de initiatieven voor de opvang van zeer kwetsbare mensen (daklozen, transmigranten, vrouwen die het slachtoffer zijn van geweld, enz.) niet te verzwakken, heeft de Brusselse regering beslist om de financiële ondersteuning die normaal gezien eind mei zou aflopen, te verlengen en de huidige initiatieven te versterken. Er mag geen sprake zijn van twee maten en twee gewichten. 

Een informatie- en bewustmakingscampagne 

Om de Brusselaars op de hoogte te brengen van dit nieuwe model en hen te laten weten dat ze er met de nodige ondersteuning gebruik van kunnen maken, gaat het Gewest een informatie- en bewustmakingscampagne lanceren: “Er staat een conflict voor hun deur, laten wij die van ons openen om hen op te vangen”. 

“Dit model is een vorm van ondersteuning voor de mensen die onderdak willen bieden. Het zorgt ervoor dat ze zich kunnen wenden tot vaste aanspreekpunten. Het biedt hen een kader waarop zij zich desgewenst kunnen baseren. Solidariteit met een noodlijdende bevolking blijft de stuwende kracht achter dit alles, maar de overheid houdt zich niet afzijdig en doet er alles aan om die solidariteit te ondersteunen. Op die manier willen we de mensen die vandaag al onderdak bieden, geruststellen en hopen we extra mensen ertoe te kunnen aanzetten om hun hart en hun flat open te stellen”, besluit de minister-president.