Na in maart van dit jaar een oproep tot het indienen van blijken van belangstelling te hebben uitgeschreven, koos het Brussels Gewest via de Maatschappij voor Stedelijke Inrichting (MSI), die het project als gedelegeerd opdrachtgever in goede banen leidt, 12 dossiers uit de 28 ontvangen inzendingen. De tijdelijke projecten zullen samen een oppervlakte van bijna 3.000 m2  innemen en een voorsmaakje bieden van het toekomstige gewestelijk centrum voor artistieke en creatieve producties aan de Manchesterstraat in Sint-Jan Molenbeek.

De gebouwen aan de Manchesterstraat 13-15 en 17-19 zijn op termijn bestemd voor culturele, artistieke en creatieve producties en aanverwante voorzieningen (zoals kantoren, een polyvalente zaal en kunstenaarsresidenties). Het gaat hier om een van de prioritaire dossiers van het stadsvernieuwingscontract “Heyvaert – Poincaré” (SVC 5) dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest financiert.

De Brusselse regering had in april 2020 al beslist dat de vzw Recyclart in het gebouw aan de Manchesterstraat 13-15 mocht blijven, omdat haar activiteiten aansluiten bij het toekomstige creatief centrum. 

Het Gewest besloot op voorstel van minister-president Rudi Vervoort om de periode die voorafgaat aan de werken voor de definitieve inrichting van het artistiek en creatief centrum (gepland vanaf midden 2023), te benutten om ook een deel van de gebouwen aan de Manchesterstraat 17-19 tijdelijk ter beschikking te stellen. Daarom werd een oproep tot het indienen van blijken van belangstelling uitgeschreven voor een deel van de verdiepingen van twee gebouwen op de binnenplaats van het huizenblok aan de Manchesterstraat 17-19. De totale in gebruik te nemen oppervlakte bedraagt bijna 3.000 m², verdeeld over een aantal verdiepingen. 

“Zoals we eerder al met succes voor andere stedelijke ontwikkelingsprojecten in Brussel hebben gedaan, willen wij de voorbereidende fase van deze reconversie aangrijpen om tijdelijke projecten te ontwikkelen, voordat de werken van start gaan. Ruimtes zoals deze, waar mensen vrij en naar believen dingen kunnen uitproberen, zijn van essentieel belang. Door de gezondheidscrisis die de cultuur- en evenementensector, maar ook de bevolking zwaar getroffen heeft, zijn dergelijke lokale projecten waardevol. Ze bieden de buurtbewoners en de Brusselaars, maar ook de bezoekers van ons hoofdstedelijk gewest de kans om zich deze plaats eigen te maken, elkaar te ontmoeten, samen te werken, van gedachten te wisselen, enzovoort. Deze locatie zal tijdens de overgangsfase een specifieke identiteit krijgen, die na afloop van het tijdelijke gebruik zal blijven voortbestaan,” aldus minister-president Rudi Vervoort

Een voorproefje van het definitieve project

Het Gewest wil er een centrum voor culturele, artistieke en creatieve producties tot stand brengen. In aanloop daarnaartoe zal de MSI er een tijdelijke experimentruimte ontwikkelen. Dat moet gebeuren op basis van een tijdelijk coherent project, waarbij de verschillende gebruikers met elkaar een synergie aangaan in plaats van los van elkaar te opereren. Het project zal enerzijds samengesteld zijn uit productieateliers voor beroepen in de culturele en creatieve sector en anderzijds uit structuren die sterk verankerd zijn in en openstaan naar de wijk.

Een selectiecomité bestaande uit verschillende betrokken partijen, waaronder de eigenaar van de gebouwen (GOB – Directie Facilities) en de gemeente Molenbeek, wezen de volgende tijdelijke gebruikers aan. Zij zullen er vanaf september hun intrek nemen: 

• de vzw Impulsion: artistiek, sociocultureel en pedagogisch project gericht op stedelijke expressie (dans, vorming, productie).
• Entropie Production: productiecollectief dat opkomende kunstenaars in de wereld van de podiumkunsten, de performancekunsten en de visuele en radiokunsten begeleidt. 
• Habemus Papam: structuur die kunstenaars bij de ontwikkeling van hun project begeleidt, zodat zij deze een zo blijvend mogelijke uitstraling kunnen geven.
• Rainbow Nation Brussels: organisatie die de artistieke, culturele en maatschappelijke expressie van LGBTQIA+-mensen wil bevorderen.
• Black History Month: kunstenaarscollectief dat de Afrikaanse cultuur en diasporacultuur (kunst / literatuur / podium) promoot.
• Dis les Termes: project voor de productie van audiovisuele en educatieve content in nauwe relatie met de jongeren van de wijk.
• Podcasting from the margins: project om de stemmen op sociale media, blogs en podcasts te democratiseren.
• Cens Academy: educatief sportproject om de sociale en fysieke ontwikkeling en het welzijn van jongeren te bevorderen.
• ATLAS: educatief kunstproject op het gebied van scenografie, choreografie en lichaamsexpressie.
• Imazi.Reine: educatief kunstproject met zeer uiteenlopende activiteiten (artistieke productie, toneel, tentoonstellingen, colloquia, audiovisuele vorming, gesprekstafels).
• Damaged Goods: project ter ondersteuning van tal van opkomende artistieke structuren in de audiovisuele sector, de scenografie, de beeldende kunsten, …
• Not only Voices: inclusief en participatief project in de audiovisuele en mediasector.
• Verscheidene beeldende kunstenaars.

“Ik ben blij dat het proces waarbij de overheid en burgerverenigingen de handen in elkaar hebben geslagen, dit resultaat heeft opgeleverd. We wilden de gebouwen optimaal laten gebruiken en de grote leegstaande ruimtes opvullen met levendige culturele en sociale projecten. En dat zal ook gebeuren dankzij de twaalf projecten die we hebben geselecteerd. Daardoor zullen twaalf dynamische initiatiefnemers gebruik kunnen maken van een uitzonderlijke locatie om vorm te geven aan hun creatieve projecten. De activiteiten in de gebouwen zullen bovendien toegankelijk zijn voor de Hertoginnewijk en haar bewoners. Dat was voor mij een cruciaal punt,” onderstreept Catherine Moureaux, burgemeester van Sint-Jans-Molenbeek.

Gilles Delforge, directeur van de MSI, is verheugd “over de kwaliteit van de inzendingen die de MSI heeft ontvangen. De MSI zal er via de geselecteerde projectleiders andermaal toe kunnen bijdragen dat het vastgoed van het gewest ter beschikking wordt gesteld aan de Brusselaars, zoals zij dat vandaag al doet via allerlei tijdelijke projecten die elk hun eigen kenmerken hebben: See U binnen Usquare.brussels, het reconversieproject voor de voormalige Fritz Toussaintkazerne sinds april 2019; MolenWest naast het Weststation sinds september 2020; “Zomer in Josaphat” op het terrein van het voormalige rangeerstation Josaphat vorige en deze zomer. Elke keer vindt het publiek er op diverse manieren zijn weg naartoe. Dat bezorgde de MSI en See U eind 2020 zelfs een Visit.brussels Award”.

Praktische modaliteiten

Het selectiecomité baseerde zich bij de keuze van de twaalf projectleiders op criteria die verband hielden met elementen zoals het potentieel om een voorproefje te bieden van het toekomstige centrum voor culturele, artistieke en creatieve producties; de toegevoegde waarde voor de wijk en haar bewoners; het vermogen om de visie en de ambities van het Gewest voor deze site te integreren; het vermogen om zich te integreren in een project met een globale identiteit, in synergie met de andere gebruikers; het vermogen om zich voor de gemeenschap in te zetten voor het beheer van het gebouw; het vermogen voor een grootschalige draagwijdte; de mate van verenigbaarheid met de site (geschiedenis, ruimtes, ruimtelijke beperkingen, omwonenden, …) en met de andere toekomstige gebruikers; de technische, financiële en administratieve haalbaarheid; de kwaliteit van het team.

De ruimtes worden casco verhuurd, maar zijn voorzien van het nodige comfort om te werken (verwarming en sanitair). De projectleiders dienen zich te houden aan bepaalde regels. Zo moeten zij een tijdelijke gebruiksovereenkomst ondertekenen, huur en hun aandeel in de lasten betalen, de site op de voorziene einddatum vrijmaken, zelf de nodige investeringen in hun project en de kosten die daarmee gepaard gaan financieren, de geldende reglementeringen naleven en alle nodige vergunningen verkrijgen, verzekerd zijn, enzovoort.