Minister-president van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Rudi Vervoort en staatssecretaris voor brandbestrijding, dringende medische hulp en stedenbouw Pascal Smet presenteerden woensdag 25 november het ontwerp van de nieuwe brandweerkazerne en sportvoorziening die de Maatschappij voor Stedelijke Inrichting (MSI) zal bouwen aan het kanaal in Anderlecht. Het architectenbureau Bogdan & Van Broeck won samen met een multidisciplinair team de openbare aanbesteding die de MSI had uitgeschreven voor het ontwerp. Het bijzondere van dit project aan de Bergensesteenweg 409 in de Kuregemwijk is dat de grote sportzaal wordt gedeeld door de Dienst Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp (DBDMH) en de wijk, met aparte ruimtes voor de brandweerlieden en de sporters. De gemeente Anderlecht neemt het beheer op zich van deze sportvoorziening die toegankelijk is voor de wijk.

De nieuwbouw heeft een bruto-oppervlakte van ongeveer 5.700 m², waarvan circa  1.300 m² voor de sporthal. Het Brussels Gewest voorziet de opening eind 2024. Als opdrachtgever van dit project ontving de MSI 59 kandidaturen voor de openbare aanbesteding met Europese bekendmaking die ze had uitgeschreven. Hieruit werden vijf groepen geselecteerd, die elk een offerte van hoge kwaliteit indienden (Atelier 229, Bogdan & Van Broeck- Bas, Dhooge & Meganck – HCVA, HUB-Tractebel en Label-Bovenbouw). Een jury bestaande uit toekomstige gebruikers, betrokken administraties en experts selecteerde het voorstel van het bureau Bogdan & Van Broeck, omdat dit het beste beantwoordde aan de diverse verwachtingen, onder meer over de werking van het project en over de architecturale en stedelijke kwaliteiten.

Duurzaam project dat openstaat naar de wijk 

Minister-president Rudi Vervoort zegt hierover: “Het gewest heeft de ambitie om op deze plaats een voorziening te realiseren die enerzijds de brandweer in staat stelt om haar opdrachten zo efficiënt mogelijk uit te voeren en die anderzijds een nieuwe voorziening creëert voor de Kuregemwijk die openstaat voor de stad en voor de bewoners en de gebruikers van de wijk. Het project gaat uit van drie principes. Een: de modernisering van de kazernes van de DBDMH binnen het Brussels Gewest, zodat deze optimaal beantwoorden aan de huidige normen voor dienstverlening aan de bevolking, voor het comfort van de medewerkers en voor de duurzaamheid van gebouwen. Twee: de dynamiek die voortvloeit uit de diversiteit van functies en de optimalisering van het vastgoed die het Kanaalplan voorstaat en het invullen van de behoeften die naar boven kwamen bij de uitwerking van het Stadsvernieuwingscontract. Drie: het streven om de beschikbare gronden en financiële middelen te optimaliseren.”

Pascal Smet, staatssecretaris bevoegd voor de Brusselse Brandweer en Urbanisme benadrukt dat “het bouwen van nieuwe brandweerkazernes voor onze brandweerlui een prioriteit is voor deze regering. We werken aan het verhuis van de hoofdkazerne naar Tour & Taxis, maar dit project is tot nu toe het meest gevorderd. Het zal voorbeeldig zijn. We wilden absoluut een connectie met de Kuregemwijk die nu volop wordt heringedeeld. De Brusselse Brandweer is hier eigenaar en wij maken gebruik van de bouw van deze nieuwe kazerne om de bewoners en de wijk nieuwe faciliteiten aan te bieden. Zo is er een grote sporthal ontworpen om bijvoorbeeld basketbal te kunnen spelen. Bovendien zal het, buiten de uren dat de brandweer de kazerne gebruikt, toegankelijk zijn voor alle Brusselaars.” 

De burgemeester van Anderlecht Fabrice Cumps onderstreept dat “het college van Anderlecht verheugd is met dit project, dat tegemoetkomt aan een duidelijke operationele behoefte van de pompiers en tegelijk voorziet in de bouw van een sportzaal die openstaat voor de wijk en die de gemeente zal beheren. Dat is een voorbeeld van het gemengd gebruik dat wij aanmoedigen, vooral in de strategische zone rond het kanaal.”

Tanguy du Bus de Warnaffe , Directeur-generaal van de SIAMU stelt: “De vernieuwing van onze kazernes is een van onze hoofdprioriteiten. Met de huidige kazerne van Anderlecht worden we geconfronteerd met een dubbel probleem van bouwvalligheid  en plaatsgebrek. De kazerne is goed gelegen, in het hart van een van de zones waar we het meest interveniëren, maar het was niet mogelijk om de noodzakelijke renovaties uit te voeren zonder de activiteiten tijdelijk stop te zetten. Dit is moeilijk denkbaar, aangezien het de op één na belangrijkste kazerne van het Gewest is, na die van de Helihavenlaan. We hebben dit terrein dus kunnen aankopen, dat net zo goed gelegen is en bovendien groter is. Zo kunnen we een kazerne bouwen die aangepast is aan de ontwikkelingen van het beroep, met bijvoorbeeld de integratie van specifieke ontsmettingszones en lokalen voor vrouwen. Een andere uitdaging is het versterken van de goede verankering van onze dienstverlening in de gemeenschap die we beschermen, een idee dat hier heel concreet wordt verwezenlijkt door de bouw van een gemeenschappelijke sportzaal, toegankelijk voor de buurt. » 

Bogdan & Van Broeck: bijzonder evenwichtig project

Gilles Delforge, directeur van de MSI, legt uit dat “het project van het winnende team, Bogdan & Van Broeck, het beste beantwoordt aan de functionele vereisten van het project, die met name bepalend waren voor de kazerne. Bovendien bood dit voorstel een hoge kwaliteit voor het gebruik van de verschillende ruimtes, de integratie van het project in de dichtbebouwde stedelijke context van de wijk en de circulaire aanpak van de bouw. Ik ben de teams van de DBDMH, van de bouwmeester van het gewest, van urban.brussels, perspective.brussels, de gemeente Anderlecht en Leefmilieu Brussel zeer erkentelijk voor hun samenwerking. De MSI zal haar opdracht voortzetten om dit mooie project te realiseren, waarvoor ik de ontwerpers feliciteer. De MSI is verheugd dat het haar steentje kan bijdragen aan de operationalisering van het Kanaalplan door namens de toekomstige gebruikers een openbare voorziening te realiseren die zal beantwoorden aan de vereisten van functionele diversiteit, architecturale kwaliteit en lokale dienstverlening aan de burgers binnen het kanaalgebied. De MSI vervult hier opnieuw haar rol van coördinator van de Brusselse territoriale ontwikkeling, die verantwoordelijk is voor de realisatie van zeer diverse openbare voorzieningen voor het hele gewest (hulpdiensten, sport, media, cultuur, ontspanning …) en grote gemengde stedenbouwkundige projecten (met onder meer woningen, bedrijven en groen).”

Emilie Bechet, project architect Bogdan & Van Broeck:  “De brandweerkazerne is een interventietempel waar tijd en beweging in dienst staan van de urgentie. Bovenop deze tempel ontwikkelt zich een dorp waar huiselijkheid en rust heersen. De wachtposten verbinden deze verschillende werelden. Het is een geoliede machine op menselijke schaal.

Interventietempel, dorp en ‘wachtposten’. In een brandweerkazerne zijn tijd en beweging belangrijk: het op tijd uitrukken van de brandweer, de brandweeroefeningen, professionele, maar ook recreatieve bewegingen… Maar een  brandweerkazerne is ook een plaats waar mannen en vrouwen wonen, werken, eten, studeren, slapen, en wachten op het volgende alarm… Het ontwerpteam vertaalt dit naar een architectuur met 3 protagonisten: de interventie tempel, het dorp en de poortgebouwen. De interventietempel of basis bevat de garage en de technische zones. Ze ondersteunen een snel vertrek en een vlotte terugkeer van de brandweerwagens. Efficiëntie staat voorop. Het dorp erbovenop is de thuisbasis van de brandweermannen en -vrouwen. De dynamiek is er heel verschillend. De menselijke maat heeft er de bovenhand. De tempel en het dorp zijn verbonden door de wachtposten, die, waar je je ook bevindt in het gebouw, zorgen voor een snelle route naar de vertrekzone. Onmisbaar voor een brandweerkazerne. Door de basis en het dorp echter van elkaar te scheiden, creëer je rust voor de ‘bewoner’. 

Een solide sokkel voor de interventietempel, een lichter leefgebied voor het dorp.
Het geheel heeft een dubbele structuur. Corresponderend met de aard van de activiteiten die er plaatsvinden, is de sokkel voor het interventieapparaat opgetrokken uit de ruwere materialen beton en baksteen. De bovenliggende structuur met het dorp is volledig in houtskeletbouw opgetrokken. De keuze voor deze structuur maakt grotere overspanningen mogelijk in de tempel en genereert een heel grote vrijheid in het dorp. De keuze laat ook een grote flexibiliteit toe voor de toekomst.